This post is also available in:

มีหลากหลายวิธีที่เราจะเรียนรู้วัฒนธรรมของประเทศต่างๆผ่านทาง อาหาร ภาษา และศิลปะ ในบรรดาสิ่งเหล่านี้ ในญี่ปุ่นมีศิลปะแบบดั้งเดิมที่คุณเรียนรู้และค้นหามันคุณจะเข้าใจความเป็นญี่ปุ่นได้ลึกซึ้งขึ้น 

เรารู้จักญี่ปุ่นได้อีกทางซึ่งก็คือศิลปะการจัดดอกไม้ของญี่ปุ่นหรือที่เราเรียกว่า ikebana (อิเคะบานะ)

เคยสงสัยกันใหมว่า อิเคะบานะ คืออะไรเเละหน้าตาเป็นยังไง? ไปเจาะลึกกับศิลปะการจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่นกันเถอะ!

วัฒนธรรมการจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น: อิเคะบานะคืออะไร?

เครดิต: Canva

คำว่า อิเคะบานะ ikebana (生け花) มาจาก 2 คำคือ อิเคหรุ ikeru (生ける) “ทำให้มีชีวิต”เเละ ฮานะ hana (花 ) แปลว่าดอกไม้ ศิลปะการจัดดอกไม้แบบอิเคะบานะเป็นการรวมเอาดอกไม้ชนิดต่างๆกันมาผสมผสาน ทั้งดอกที่บานเเล้ว กิ่งก้าน ใบและดอกตูม

และการจัดดอกไม้แบบญ๊่ปุ่นนี้ รู้จักกันอีกอย่างหนึ่ง เรียกว่า คาโดะ kado (華道) หรือเส้นทางดอกไม้บานอะไรทำให้ศิลปะการจัดดอกไม้ชนิดนี้เป็นเอกลักษณ์ของญี่ปุ่น เพราะการจัดดอกไม้อันนี้แฝงไปด้วยปรัชญาแห่งชีวิต และปรัชญาแห่งชีวิตนี้เองที่ทำให้ “อิเคะบานะ” แตกต่างจากการจัดดอกไม้แบบอื่นๆ

การจัดดอกไม้แบบอิเคะบานะ เป็นการเชื่อมโยงในเรื่องของพระพุทธศาสนาด้วย การเอาดอกไม้ขึ้นหิ้งบูชากลายเป็นกิจว้ตรประจำวันและจะใช้ดอกไม้ในท้องถิ่น

นี่เป็นจุดเริ่มต้นของพัฒนาการการของศิลปะการจัดดอกไม้แบบ “อิเคะบานะ”

ฮานะโคโตบะ,พูดจาภาษาดอกไม้

เครดิต: Canva

ฮานะโคโตบะ Hanakotoba (花言葉) เป็นการใช้ภาษาอธิบายถึงดอกไม้และต้นไม้ว่าสิ่งแต่ละอย่างมีความหมายในตัวมันเอง การบรรจงจัดดอกไม้ในศิลปะอิเคะบานะจะประกอบไปด้วยดอกไม้และใบไม้หลายๆชนิด

อิเคะบานะให้ความหมายแฝงในตัวความหมายของดอกไม้ใบเเละไม้แต่ละชนิด และสื่อถึงความใกล้ชิดกับธรรมชาติเป็นความรู้สึกของผู้จัดที่จะสื่อถึงจิตวิญญาณและอารมณ์ผ่านการจัดลงไปด้วย

แนวคิดและรูปแบบของอิเคะบานะ

เครดิต: Canvas

ต่างๆเหล่านี้เองที่ทำให้ศิลปะการจัดอิเคะบานะแตกต่างจากศิลปะการจัดดอกไม้รู้แบบอื่นทั้งแนวคิดและรูปแบบการจัดวาง พระพุทธธศาสนามีอิทธิพลต่ออิเคะบานะด้วย เหมือนการจัดดอกไม้ที่ตัดมาแล้วให้ดูเหมือนในธรรมชาติให้ดูเหมือน “ดอกไม้มีชีวิต”

การจัดดอกไม้สไตล์ญี่ปุ่นจะเน้นไปในเรื่องรูปทรงในการจัด เเนวและทรงของดอกไม้ที่ใช้มากกว่าเน้นเรื่องสีสัน และให้ความสำคัญกับความสมดุลในเรื่องแนวคิดทางบวกและทางลบในอุดมคติ เหมือนเช่นให้ดอกไม้อธิบายตัวตนของมันเอง

ฤดูกาลก็มีผลในการจัดดอกไม้ด้วยเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น ในฤดูใบไม้ผลิ การจัดดอกไม้จะมีกิ่งไม้ก้านใหญ่กว่าปกติเพื่อสื่อถึงการต้านลมแรงในฤดูนี้ ส่วนในฤดูร้อน การจัดดอกไม้จะเป็นทรงเตี้ยและบานออกข้างสื่อถึงน้ำที่ไหลเอื่อยๆสายลมพัดโชยอ่อนๆและความมีชีวิตชีวา

Rikka

ริกกะ Rikka (立花) แปลว่าดอกไม้แนวตั้ง การจัดดอกไม้แนวตั้ง เป็นอีกการจัดดอกไม้แบบที่เก่าแก่ที่สุดอีกแบบหนึ่ง อิทธิพลของพระพุทธศาสนามีอิทธิพลต่อความนึกคิดตามหลักธรรมชาติอีกด้วย การจัดแบบริกกะคือ การจัดดอกไม้ที่มีกิิิ่งไม้ทั้งหมด 9 กิ่งสื่อถึงธาตุทั้ง 9 ในธรรมชาติ การจัดแบบริกกะเริ่มต้นมาจากโรงเรียนสอนจัดดอกไม้อิเคะโบโนะ เป็นหนึ่งในโรงเรียนสอนจัดดอกไม้ที่เก่าแก่ที่สุดของญี่ปุ่น

Chabana

เดอะ ชาบานะ The chabana (茶花) การจัดแบบนี้เริ่มมาจาก ฤดูการเก็บใบชาของญี่ปุ่น ด้วยแนวคิดความเรียบง่ายในชนบทจึ่งออกมาเป็น การจัดดอกไม่รูปแบบนี้ และรูปแบบการจัดแบบ ชาบานะที่เป็นที่นิยมที่สุดเรียกว่า นาเกะอิเรบานะ nageirebana (投入花) เป็นการจัดแบบ มัดเอาดอก และกิ่งเข้าด้วยกันและจัดแบบทรงสามเหลี่ยมแบบสมมาตรกัน

Seika 

เซกะ Seika (生花) หมายความถึง ดอกไม้อันบริสุทธิ์ การจัดดอกไม้แบบนี้เป็นการนำเสนอความงดงามและความเป็นเอกลักษณ์และความเป็นธรรมชาติของตัวมันเองออกมาประกอบไปด้วยความหมายของสิ่งทั้ง 3 คือ เทน ten (天) สื่อถึงสรวงสวรรค์ จิ chi (地) สื่อถึงแผ่นดิน และจิน jin (人) สื่อถึงคน

Jiyuka

เป็นศิลปะการจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่นล่าสุดที่มีมาคือจิยูกะ  jiyuka (自由花)  ความหมายคือ จัดดอกไม้แบบไม่มีรูปแบบซึ่งไม่เหมือน
การจัดอิเคะบานะรูปแบบอื่น คือเราจะใช้ดอกไม้และหรือจัดวางดอกไม้แบบไหนก็ได้ตามใจเราเอง
หนึ่งในผู้ริเริ่มการจัดดอกไม้แบบนี้คือ โซฟุ เทชิการะ Sofu Teshigara, ผู้ก่อตั้งโรงเรียนสอนจัดดอกไม้
โซเกทรึ

เรียนจัดดอกไม้แบบอิเคะบานะได้ที่ไหน？

เครดิต: Canvas

ในระหว่างที่ใช้เวลาเป็นปีเพื่อที่จะกลายเป็นผู้เชียวชาญในการจัดดอกไม้ คุณสามารถฝึกมือได้ด้วยการรวมกลุ่มผู้ที่สนใจอิเคะบานะเหมือนกันมาหัดจัดดอกไม้ฝึกปรือฝีมือกัน ถ้าคุณพักในแถบโตเกียวและเกียวโต ลองติดต่อ โรงเรียนสอนจัดดอกไม้โซเกทรึ Sogetsu School.

คุณโซฟุ เทชิกาฮาระ (Sofu Teshigahara) เป็นบุตรชายของศิลปิน คุณวาฟุ เทชิกาฮาระ (Wafu Teshigahara) ผู้ก่อตั้งโรงเรียนโซเกทรึ ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ 1927 คุณวาฟุเชื่อว่าอิเคะบานะ ควรมีเอกลักษณ์   และละเป็นเอกเทศไม่ขึ้นกับสิ่งอื่น สิ่งประดับที่เพิ่มมาในการจัดแค่ช่วยเสริมความโดดเด่นให้ตัวดอกไม้เอง
เเละด้วยแนวคิดนี้เอง ทำให้โรงเรียนมีชื่อเสียงอย่างมากในการจัดอิเคะบานะสไตล์จิยูกะ

ไม่ใช่ว่าจะหาเรียนการจัดดอกไม่แบบนี้ได้แค่ในโตเกียวและเกียวโต แต่คุณจะหาสาขาของโรงเรียนเหล่านี้ได้ทั่วโลกworldwide. และไม่ใช่แค่ที่ญี่ปุ่นที่จะเรียน แต่มีสาขาที่ต่างประเทศด้วย  แต่ถ้าคุณชอบการจัดอิเคะบานะในแบบ ริกกะและเเบบเซกะ โรงเรียนอิเคโนโบะIkenobo  เป็นตัวเลือกที่น่าสนใจ เพราะเชี่ยวชาญในการจัดดอกไม้ลักษณะนี้ โรงเรียนกลับมาเปิดอีกครั้งในศตวรรษที่ 8 เเละได้ชื่อว่าเป็นโรงเรียนสอนอิเคบานะที่เก่าแก่ที่สุดของญี่ปุ่น

สำหรับคนที่พักอาศัยละเเวกโตเกียว ที่อยากเรียนการจัดอิเคบานะเป็นภาษาอังกฤษ โรงเรียนAtelier Soka เป็นตัวเลือกที่ดีมากอีกที่หนึ่ง ก่อตังโดยคุณครูมือหนึ่งจากโรงเรียนโซเกทรึ คุณครูมิกะ โอตานิ(Mika Otani)งานจัดแบบจิยูกะของคุณครูได้รับความนิยมอย่างมาก ที่นี่คุณสามารถจองคอร์สเรียนหรือดอกไม้ที่จะใช้ในการจัดดอกไม้ได้ด้วย และโรงเรียนมีคอร์สเรียนจัดดอกไม้สำหรับนักท่องเที่ยวtouristsที่มีเวลาจำกัด อีกด้วยเป็นคอร์สใช้เวลาเรียนแค่ 100 นาทีเท่านั้น

สนใจการจัดดอกไม้แบบอิเคบานะ,ศิลปะการจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น?

อิเคบานะ ไม่ใช่แค่เรียนรู้การจัดดอกไม้ เทคนิคหรือศิลปะในแบบฉบับญี่ปุ่น แต่คุณจะได้มองลึกเข้าไปในวัฒนธรรมของญี่ปุ่น แต่มองเห็นอารมณ์ และความพลิ้วใหวในความคิดของชาวญี่ปุ่นผ่านสิ่งนี้อีกด้วย

การเรียนการจัดดอกไม้แบบ อิเคบานะ เป็นสิ่งท้าทายอย่างหนึ่งที่คุณควรจะลองดูซักครั้ง

ผู้เขียน: Nadira Anamika Utari

ผู้แปล: เจติยา

อ่านเพิ่มเติม:

เที่ยวเกียวโต: อาราบิก้า คาเฟ่, วัดและอีกมากมาย

ข้อมูลรูปภาพ: Canva